Onurlu Ölüm: Feodal Japonya’da Samuray ve Seppuku

3 yıl önce oluşturuldu. — 1 saniye önce güncellendi

5,053
okunma

Onurlu ve kusursuz bir şekilde ölmek mi? Bunu kim istemez ki?

Savaşçı intiharları birçok kültürde bulunan bir uygulama olsa da seppuku (kendi kendinin bağırsaklarını çıkarma, karın deşme ritüeli ) Japonya’ya özgü bir eylemdir. Bilinen en eski seppuku uygulaması, 12. Yüzyılın ikinci yarısında samuray Minamoto Tametomo ve şair Minamoto Yorimasa’nın ölümleriydi. Seppuku, batıda hara-kiri isminde bilinir. Ancak seppuku terimi daha şık bir uygulama olarak kabul edilir.

İnsan ruhunun karın kısmında bulunduğuna inanıldığından karnı kesmenin dolambaçsız ve ölmek için en cesur yöntem olduğu kabul edilirdi. Bu yüzden bu uygulama samuraylara ayrılmış bir ayrıcalıktır. Halkın kendi kendilerini asmasına veya boğmasına izin verilirken, kadın samuraylar kısa bir kılıç veya hançer ile kendi boğazlarını kesebiliyor (buna jigai ismi veriliyor) ama kadınların seppuku yapmalarına izin verilmiyor, yalnızca erkek samurayların seppuku yapmasına izin veriliyordu.

Yukarıdaki fotoğrafta Onodera Junai’nin karısı (47 roninden biri), kocasının öbür dünyaya gidişini takip edebilmek için jigai yapmaya hazırlanıyor. Bacaklar düzgün bir duruş sağlamak amacıyla bağlanmıştır ama bu aynı zamanda bacaklara acı çektirir. Boyunda bulunan damarın kesilmesi, kişiyi ölüme götürür.

Bir samuray seppuku yaparak kendisinin ve ailesinin onurunu kaybetmesini önleyebilir. Dolayısıyla seppuku yapan bir samurayın ölümünden sonra samuray, sıklıkla saygı ile anılır. İntihar etmek yerine teslim olmayı seçen mağlup olmuş ya da onurunu kaybetmiş samuraylar, genellikle toplum tarafından hor görüldüler.

Seppuku Ritüeli

Seppuku uygulaması, Edo Dönemi’nde tamamen gelişmiş bir ritüel haline geldi. Törene sıkıyı sıkıya bağlı kalınması vurgulanmıştır. Tipik bir seppukuda, büyük beyaz bir yastık yerleştirilir ve seppukuyu izleyecek olan tanıklar ihtiyatla bir tarafa dizilirler. Beyaz bir kimono giyen samuray, yastığın üzerine resmi bir şekilde diz çöker. Samurayın arkasında ve solunda kaishakunin (onun “yardımcısı” veya “asistanı”) diz çöker.

(Seppuku ritüeli (yaklaşık 1990’lü yıllar))

Kaishakunin’in görevi: Samuray karnını kestikten sonra samurayın başını keserek onun daha fazla acı çekmesini önlemekti. Yaygın inanışın aksine; bir samuray için seppuku ritüeli teknik olarak intiharı içermiyordu, ancak ölümcül yaralanmalara neden olduğundan kaishakunin’in ölümcül darbeyi vurması gerekiyordu. Kaishakunin, samurayın omurgasını kesecek kadar sert ama aynı zamanda kafasını hala orada bağlı bırakacak kadar da hassas bir şekilde darbeyi vurması gerekiyordu. Kafanın vücuttan ayrılması, hem seppuku yapan samurayın hem de Kaishakunin’in onursuz olduğunu gösterdiğinden “yardımcı (kasihakunin)” görevi yalnızca kılıçlar üzerinde üstün kontrol sahibi olan erkeklere verilirdi.

Bir hizmetçi, samurayın önüne sake (pirinç şarabı), bir demet washi (dut kabuğundan el yapımı kağıt) ve yazı gereçlerinin yanısıra kozuka (karın deşmek için kullanılan bıçak) içeren ahşap bir masa koyardı. Buna rağmen eğer samuray kendi kılıcını kullanmak isterse buna izin verilirdi. Tahta masa konulduktan sonra sake bardağı bir görevli tarafından soldan doldurulurdu. (Sake içmek için kullanılan silindir şeklindeki küçük bardağa/kaseye o-choko veya choko (猪口) denir. (O-, Japonca’da o-sake ve o-makase örneklerinde olduğu gibi onursal bir anlamı ifade eder.) Ancak geniş ağızlı kaseler gibi daha düz şekillere de sahip olabilir. Bir yudum tereddütü, üç veya daha fazla yudum açgözlülüğü göstereceği için samuray her biri tam olarak iki yudumdan oluşan iki bardak sakeyi içerdi. Bu, toplam dört yudum yapar (“4” anlamına gelen shi karakteri aynı zamanda “ölüm” anlamına gelir).

Ölüm Şiirinin Önemi

Seppuku yapmadan önce, samuray bir jisei (ölüm şiiri) yazardı. Ölümün pek yakın olmasıyla karşı karşıya kalan kişi için önemli kabul edilen bu şiirin, ölümün doğası ve yaşamın değeri hakkında özel bir anlayışa sahip olduğuna inanılırdı. Şiir; genellikle geçici olan duygular temasında, zarif ve doğal bir şekilde yazılmalıdır. Şiirde samurayın yaklaşmakta olan ölümünden bahsedilmesi, zavallı ve kaba bir biçim olarak kabul edilir.

Bu, samuray için de önemliydi çünkü şiir, karakterinin aseletine ve ölümünden sonra nasıl hatırlanmak istediğine dair yazılı bir kaynak görevi görecek. Örneğin ünlü “47 ronin” olayını hızlandıran ve seppuku yapan Asano Naganori’nin hayatın sonunun yaklaştığını ima ettiği zavallı bir ölüm şiiri yazdığı, dolayısıyla olgunlaşmamışlığını ve karakter eksikliğini göstermiş olduğu söylenir.

(Asano Naganori (28 Eylül 1667 – 21 Nisan 1701))

Seppuku’nun Ölüm Ritüeli’nin Tamamlanması

Geleneğe göre, samuray kendini hazır hissettiğinde kimonosunu çekerek karnını ortaya çıkarır. Daha sonra bir eliyle bıçağı kaldırır ve diğer eliyle kılıfını çıkararak kılıfı bir tarafa koyar. Zihinsel olarak kendini hazırladıktan sonra bıçağı karnının sol tarafına saplar ve sağa doğru bıçakla kesmeye devam eder. Daha sonra bıçağı yarasının içerisindeyken döndürür ve yukarıya doğru keser. Kaishakunin, ilk ağrı belirtisinde samurayın boynunu keseceğinden çoğu samurayın bu kadar ıstıraba katlanması gerekmez. Sonuna kadar yapılan seppuku kesimi jumonji (çapraz kesim) olarak biliniyor ve bunu bütünüyle gerçekleştirmek özellikle etkileyici bir seppuku olarak kabul edilir.

Bir samuray; ölümün eşiğinde hayatının son anlarını yaşıyor olsa bile soğukkanlılığını, gücünü korumalı ve zihniniyle bedenini tam olarak kontrol edebilmelidir. Eğer samuray kendine yakışmayan bir şekilde ölürse, hayatındaki bütün şöhretinin anlamını kaybeder. Bu eylemi gerçekleştirecek samuraylar için soğukkanlı ve sakin olmak idealken 18.yy kitabı Hagakure ve diğer Edo çalışmaları, samurayların seppuku yapmadan hemen önce soğukkanlılığını yitirdiği ve bazı durumlarda zorla başlarının kesilmesi gerektiği hikayelerini anlatır.

(Tsukioka Yoshitoshi tarafından resmedilen ‘Saigō Takamori’nin intiharı’. Bu renkli tahta baskı kalıp, etkileyici bir samurayın seppuku yapmadan önceki anlarını gösteriyor.)

Bir Samurayın İntihar Etmesi İçin Farklı Sebepler

Elbette samurayın tüm seppuku ritüelini gerçekleştirmesi için yeterli zamanın olmadığı durumlar vardı. Bu yüzden; kendi boğazını kesmek, kendini ağzında bir kılıçla koşan bir attan atmak, veya kendini uçurumlardan aşağı atmak gibi eylemlere de izin verilirdi.

Bir samurayın intiharı için birkaç sebep vardı. Bunların ilki, Junshi (samurayın lordunun ölümünü takiben intihar etmesidir) samuray meydan savaşı günlerinde yaygındı. Gempei Savaşı'nın son çatışmasıyla, ümitsiz General Taira Tomomori hayatını sona erdirmeye karar verdi.

Çağırdığı üvey kardeşi, Tomomori'nin ikinci bir zırh takımı giymesine yardım etti ve kendisi de giydi. El ele tutuşarak denize atladılar. Bunu gören en az 20 samuray ağır zırhlarını kuşandılar, üstatları gittikten sonra geride kalmamaya kararlı olarak batacaklarından emin olmak için arkalarına ağır cisimler bağlayıp el ele tutuşarak atladılar.

Funshi, kişinin bir duruma olan dargınlığını ifade etmek için yapılan bir intihar eylemidir. Bilinen bir örneği 1970'de, romancı Mishima Yukio ülkesinde geleneksel değerlerin kaybolduğunu düşündüğü için bu duruma karşı bir protesto olarak kendi karnını deşti. Ancak, seppuku eylemi 1873'te yürürlükten kaldırıldığından, onun intiharı daha çok çağdışı ve milli bir utanç gibi görüldü.

(General Akashi Gidayu, 1582'de ustası için verdiği bir savaşı kaybettikten sonra seppuku yapmaya hazırlanıyor. Sağ üst köşede de görülebilen ölüm şiirini yazmıştı.)

Kanshi, “karşı çıkmak”dan dolayı yapılan bir intihar eylemidir. Bir samuray, durumu açıklamak için intihar eder veya diğer tüm ikna biçimleri etkisiz olduğunda bir efendiye işaret ederdi. Bu, 1553'te Hirate Nakatsukasa Kiyohide tarafından yapıldı. Ustası, Oda Nobunaga'nın tarafını değiştirmesi için intihar etti.

Genç bir adam olarak Nobunaga’nın davranışının utanç verici olduğu söylendi. Hirate, Nobunga’yı tarafını değiştirmeye teşvik eden bir mektup yazdı ve ardından Kanshi’yi uyguladı. Ölümünün Nobunaga üzerinde dramatik bir etkisi olduğu söyleniyor. Zira Nobunaga bu olaydan sonra gidişatını düzeltti ve ustası Hirate’yi onurlandırmak için Owari’de Seisyu-ji’yi inşa etti.

Son olarak, Sokotsu-shi, suç işleyen bir samurayın suçunu telafi etmesi için yapılan bir intihar eylemidir. Transgresyon (suç/günah/sınırı aşmak)un bir örneği de kendine hizmet eden birine kızgınlıkla bir kılıçla saldırmaktı, ki bu ölümle cezalandırılabilir bir durumdu ve genelde intihar seçeneği sunulurdu. Bir samuray, efendisini bir savaşta veya bir sükastçi tarafından öldürülmekten koruma görevindeki başarısızlığı nedeniyle de intihar edebilir.

Seppuku yasaklanmış olmasına rağmen günümüze kadar var olmayı başarmıştır. Bunun nedeni ise Japon toplumunda kabahatli olmanın büyük bir utanç ve onursuzluk olarak sayılmasıdır. Dolayısıyla bunu önlemek için de seppuku yöntemine başvuruyorlar.