Haiku Nedir? Japon Şiir Türü Haiku'ya Genel Bir Bakış

  Haiku, genelde 5-7-5 hece sistemiyle yazılan geleneksel Japon şiirine verilen addır. Bu türün albenisi kısa ve öz olması, alegori ve benzetme kullanarak anlamı derinleştirmesi ve bu sayede okuduktan sonra okuyucuyu düşüncelerle yalnız bırakmasıdır. Tam olarak ne zaman başladığı bilinmese de en azından 1000 yıllık bir geçmişi olduğuna eminiz. Haikudan bahseden bildiğimiz en eski eser 905 yılında yazılmış Kokinshuu’dur. Ancak burada Haiku kendine özgü bir tür olarak ele alınmaz. Tankaların (başka bir Japon şiir türü) alt dallarından biri olarak görülür. Haikunun Tanka şiirlerden ayrımı ise 13. yüzyılda ortaya çıkmaya başlayacaktır. Özellikle Samurayların ve Shogun’ların ilgisini çekmeyi başaran Haiku, bu dönemde asker sınıfın odağı olacak ve bir çok Samuray tarafından haikular yazılacaktı. Oda Nobunaga, Miyamoto Musashi, Saigo Takamori, Ito Hirobumi Haiku yazdığı bilinen ünlü samuraylardan bazılarıdır.

-Miyamoto Mushashi

  Başta askeri eşrafta yer tutan Haiku’nun halk arasında yaygınlık kazanması ise Edo Devrinde olacaktı. Klasik Haiku diye nitelendirilen o devirde; Yosa Buson, Matsuo Basho ve Kobayashi Issa öne çıkan şairlerdir. Özellikle Kobayashi Issa klasik 5-7-5 sistemini bozmasıyla modern Haiku’nun öncülerinden olmuş, Meiji Dönemindeki birçok Haiku yazarına ve bilhassa Masaoka Shiki’ye öncü olmuştur. 

露の世は                         Tsuyu no yo wa                    Çiyden bir Dünya, 

露の世ながら                 Tsuyu no yo nagara            Çiyden bir Dünya ama

さりながら                     Sarinagara                            Yine de yine de.

-Kobayashi Issa

  Meiji Dönemine geldiğimizde ise bizi birçok Haiku yazarı karşılamaktadır. Bunların çok büyük çoğunluğu üstteki üç şairi kendilerine örnek alsalar da Ono Rinka, Suzuki Masajo gibi yenilikçi Haiku yazarları da ortaya çıkmıştır.

-Suzuki Masajo

  Birçok Türk yazar da Haiku’dan etkilenmiş ve haiku denemelerinde bulunmuştur. Bu isimlerden bazıları Cemal Süreya, Behçet Necatigil, İlhan Berk ve Orhan Veli’dir.

Güm güm çalındı kapım,

Açtım baktım ki

Yalnızlığımmış.

-Cemal Süreya

  Her ne kadar modern Japon toplumunda eskisi kadar yer tutmasa da Haiku, günümüzde de popülerliğini sürdürmektedir. Momoka Kuroda gibi yaşlı çınarların yanı sıra birçok genç Haiku yazarı Japon kitapçılarının raflarında adlarını göstermektedirler. Ayrıca 2017 yılı verileri dahilinde Ortaokul veya Lise seviyesinde eğitim görüp bir Haiku grubuna mensup olan 42.000 Japon öğrenci mevcuttur. 

Baharı unutup

Kışın açan bir sakura gibi

Aynadaki adam.